آیا تا کنون به این موضوع فکر کرده‌اید که راز موفقیت و ماندگاری برخی لوگوهای معروف و مطرح جهانی همچون لوگوی اپل چیست؟ تقریبا در تمامی لوگوهای موفق دنیا از یک الگو و قاعده خاص استفاده شده است که عدد فی یا نسبت طلایی (Golden Ratio) نام دارد. عدد فی در طراحی لوگو نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند و طراحان حرفه‌ای برای طراحی لوگوها و آرم‌های تجاری از علم ریاضیات و اشکال هندسی مختلف کمک می‌گیرند تا بتوانند آثاری فاخر و جالب توجه خلق کنند. عدد فی یک نسبت ریاضی است که می‌توانید آن را در هر جایی همچون طبیعت، معماری، موسیقی، نقاشی و غیره پیدا کنید. زمانی که نسبت طلایی در طراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد، منجر به ایجاد طرحی ماندگار و چشم نواز می‌شود که به راحتی توجه ما را به خود جلب می‌کند.
اگرچه هنر و طراحی با ذوق و خلاقیت هنرمند گره خورده است اما عدد فی نیز بی آنکه بدانید در این فرآیند دخیل بوده و تاثیر بسزایی بر کیفیت خروجی آثار هنری دارد. بنابراین عدد فی یک عدد بسیار کاربردی است که به شما کمک می‌کند تا بتوانید آثار زیبا و چشم نوازی طراحی کنید. در ادامه این مطلب ماهیت و کابرد عدد فی در طراحی لوگو را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم و شما را با نسبت طلایی در هنر بیشتر آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
عدد فی چیست؟
عدد فی (Phi) که با نام‌هایی همچون نسبت طلایی، بخش طلایی، مارپیچ طلایی و یا میانگین طلایی نیز شناخته می‌شود، یک عدد خاص است که مقدار آن تقریبا برابر با 1/618 بوده و در حوزه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نسبت به خودی خود از دنباله فیبوناچی (Fibonacci) می‌آید که دنباله‌ای طبیعی از اعداد است و همه ما در زمان مدرسه با آن آشنا شدیم. اعداد دنباله فیبوناچی از مجموع دو عدد قبل از خود بدست می‌آیند و تا بی نهایت ادامه دارند که الگوی قرارگیری آنها بدین شکل است: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, …. . یونانیان در گذشته از دنباله فیبوناچی به منظور ابداع یک الگوی بصری خاص برای کمک به ایجاد طرح‌های خود استفاده می‌کردند. زمانی که دنباله فیبوناچی را به مربع تبدیل می‌کنید و اعداد آن را در کنار هم قرار می‌دهید تا شکل مستطیل بدست بیاید، یک مارپیچ (معروف به مارپیچ طلایی) تشکیل می‌شود که این مارپیچ را می‌توانید به وضوح در تصویر زیر مشاهده کنید.
![عدد فی در طراحی لوگو]()
شاید اکنون کمی گیج شده باشید اما عدد فی یا همان نسبت طلایی بسیار ساده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد و تقریبا در همه جا وجود دارد. از طوفان‌ها گرفته تا گل‌ها، کهکشان‌ها تا صدف‌ها و حتی در همان گل کلم‌هایی که از میوه فروشی می‌خرید نیز رد و نشانی از عدد فی در ساختار آنها وجود دارد. اما به نظر شما کاربرد عدد فی در طراحی لوگو و علم گرافیک چیست؟ طراحان حرفه‌ای امروزی از عدد فی برای طراحی اشکال مختلف، لوگو و طرح بندی‌های گرافیکی استفاده می‌کنند. پیش از پرداختن به کاربرد و نحوه استفاده از عدد فی در طراحی لوگو ابتدا فرمول و نحوه محاسبه آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
زمانی که یک پاره خط را به دو قسمت تقسیم می‌کنید، به راحتی می‌توانید نسبت طلایی را در آن مشاهده کنید. یعنی اگر قسمت بلندتر خط را A و قسمت کوتاه‌تر خط را B در نظر بگیرید؛ آنگاه حاصل تقسیم A بر B برابر است با حاصل جمع آنها تقسیم بر A که عدد نهایی همان عدد فی 1/618… خواهد بود. این فرمول به شما کمک می‌کند تا بتوانید اشکال، لوگوها و طرح‌های گرافیکی منحصر به فردی را با استفاده از نسبت اشکال هندسی مختلف همچون دایره، مستطیل و مربع خلق کنید.
![نسبت طلایی در طراحی لوگو]()
البته کاربرد عدد فی تنها به طراحی و خلق آثار هنری خلاصه نمی‌شود و می‌توانیم آن را در تناسب اعضای بدن انسان نیز مشاهده کنیم. به عنوان مثال نسبت کل قد انسان به نسبت فاصله شکم تا پاشنه پا دقیقا برابر با عدد فی است که دقیق بودن این عدد را نشان می‌دهد.
کاربردهای عدد فی در طراحی گرافیک
حال که با مفهوم و ماهیت نسبت طلایی آشنا شدید، اکنون در این بخش کاربردهای عدد فی در طراحی گرافیک را مورد بررسی قرار می‌دهیم. همین عدد به ظاهر ساده می‌تواند تاثیرات شگفت انگیزی در طرح‌های گرافیکی و نحوه چیدمان عناصر آن داشته باشد. یکی از بهترین ویژگی‌ها و کاربردهای عدد فی این است که به شما یک عدد ساده می‌دهد تا با کمک آن بتوانید ساختار، اندازه و نسبت عناصر موجود در طرح‌های گرافیکی خود را مشخص کنید. یعنی شما به سادگی می‌توانید اندازه یک عنصر در طراحی خود را در عدد 1/618 ضرب کنید تا بتوانید اندازه استاندارد عنصر دیگر را بدست آورید و یا مارپیچ طلایی که در بخش‌های ابتدایی مقاله به شما معرفی کردیم را بر روی آن قرار دهید تا محل قرارگیری عناصر بعدی را به طور دقیق تنظیم کنید.
در ادامه کاربردهای عدد فی را به همراه چهار نکته و ترفند به سبک داوینچی برای استفاده از نسبت طلایی به منظور به حداکثر رساندن زیبایی علمی در طرح‌های مختلف را به شما آموزش می‌دهیم.
تایپوگرافی (Typography) و تعیین سلسسه مراتب
نسبت طلایی به شما کمک می‌کند تا دریابید که برای فونت قسمت‌های مختلف وب سایت خود همچون هِدِر (Header)، محتوای متنی، صفحه فرود (Landing Page)، پست‌های بلاگ و غیره از چه سایزی باید استفاده کنید. به عنوان مثال فرض کنید که اندازه فونت محتوای متنی شما 12 پیکسل است. اگر 12 را در 1/618 ضرب کنید، حاصل آن 19/416 خواهد شد. این عدد در واقع اندازه فونت Header شما را نشان می‌دهد که باید 19 و یا 20 باشد تا با فونت محتوای شما تناسب داشته و توجه خواننده را به خود جلب کند.
اگر می‌خواهید بدانید که اندازه فونت محتوای متنی سایت شما باید چقدر باشد، می توانید برعکس عمل کنید. یعنی اگر اندازه عنوان Header شما 25 پیکسل است، باید آن را بر 1/618 تقسیم کنید تا اندازه فونت متن اصلی را پیدا کنید که در این مورد باید عددی بین 15 و یا 16 باشد.
کادربندی، برش و تغییر اندازه تصاویر
یکی دیگر از کاربردهای عدد فی بررسی میزان هماهنگی عناصر مختلف یک طرح، برش و تغییر اندازه صحیح و اصولی تصاویر است. زمانی که به عنوان طراح بخواهید هارمونی عناصر طرح خود را مورد بررسی قرار دهید، بهترین و ساده‌ترین روش، استفاده از مارپیچ طلایی و قرار دادن آن بر روی تصویر است. بدین ترتیب خیلی سریع و راحت می‌توانید محل قرارگیری عناصر و میزان هارمونی آنها با یکدیگر را مشاهده کنید. با استفاده از مارپیچ طلایی می‌توانید متوجه شوید که نقطه کانونی تصویر کجا باید باشد، عنوان و یا موضوع اصلی را در کجا قرار دهید تا بیشترین تاثیر را داشته باشد و یا کدام عناصر باید جابجا شوند تا روح و انرژی بیشتری به طرح شما بدهند.
در زمان برش (Crop) تصاویر نیز حذف کردن فضای خالی و یا سفید، اولین اقدامی است که ممکن است انجام دهید. اما پس از کراپ عکس چگونه می‌توانید از تعادل عناصر موجود در تصویر اطمینان حاصل کنید؟ در اینجا نیز روش مارپیج طلایی یا نسبت طلایی به کمک شما می‌آید. به عنوان مثال، اگر مارپیچ طلایی را روی یک تصویر قرار دهید، می‌توانید مطمئن شوید که نقطه کانونی در وسط مارپیچ قرار دارد و نسبت‌های استاندارد آن رعایت شده است.
طراحی لوگو
مهم‌ترین کاربرد عدد فی در طراحی لوگو و آرم است که در فرآیند دیزاین و خلق یک نشان تجاری، کمک بسیاری به طراحان می‌کند. طراحی حرفه‌ای و هنرمندانه لوگو برای یک کسب و کار از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا مخاطب در نگاه اول باید مجذوب طرح و پیام آن شود. به همین دلیل استفاده از عدد فی در طراحی لوگو گزینه بسیار مناسبی است که می‌تواند این ماموریت مهم را به راحتی انجام دهد. در حقیقت بسیاری از برندهای معروف دنیا همچون توییتر، اپل و پپسی از نسبت طلایی در طراحی لوگوهای خود استفاده کرده‌اند. طراحی لوگو با اشکال هندسی همچون دایره، مستطیل و مثلث یکی از شیوه‌های رایج طراحی لوگو هستند که پیاده سازی نسبت طلایی در آنها بسیار ساده است.
در هنگام طراحی یک لوگو حتی می‌توانید از دنباله فیبوناچی کمک بگیرید و آن را به عنوان یک سری دایره تصور کنید و سپس آنها را دوباره مرتب نمایید تا یک شبکه منسجم را به عنوان پایه و اساس طراحی لوگو خود تشکیل دهید. انجام این کار، پایه و اساس طراحی بسیاری از لوگوهای معروف دنیا از جمله پرنده آبی لوگوی توییتر است.
ساختار و پیکربندی سایت (Layout)
از دیگر کاربردهای عدد فی می‌توانیم به نقش مهم آن در شکل گیری Layout یک وب سایت اشاره کنیم. استفاده از نسبت طلایی به شما کمک می‌کند تا بتوانید ظاهر وب سایت خود را به گونه‌ای طراحی کنید تا کاربر در اولین نگاه مجذوب آن شده و پیام اصلی صفحه شما را درک کند. به عنوان مثال وب سایتی که محتوای اصلی خود را در سمت چپ سایت و ستون‌های مربوط به بخش‌های مختلف آن را به صورت باریک در سمت راست قرار دهد، از قاعده نسبت طلایی پیروی کرده است. بکارگیری عدد فی برای پیکربندی وب سایت به شما کمک می‌کند تا بتوانید بخش‌های مهم سایت خود را به صورت علمی و اصولی مشخص کرده و محتواها را در قسمت‌های مناسب بارگذاری کنید.
اهمیت طراحی لوگو بر اساس عدد فی
همانطور که در بخش قبلی اشاره کردیم، طراحی یک لوگوی ساده اما خیره کننده که معرف برند شما باشد از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا لوگوی هر نام تجاری به نوعی هویت آن را تشکیل می‌دهد. مردم نیز از طریق لوگو با نام‌های تجاری و کسب و کارهای مختلف آشنا می‌شوند و پیام آنها را درک می‌کنند. به دلیل اهمیت طراحی لوگو در میزان موفقیت و دیده شدن مشاغل، بسیاری از طراحان گرافیک و شرکت‌ها ازعدد فی در طراحی آرم‌های تجاری استفاده می‌کنند. بنابراین دیزاینرها با استفاده از نسبت طلایی و تناسبات طلایی در فرآیند طراحی لوگو به راحتی می‌توانند لوگویی با ابعاد و نسبت‌های متناسب طراحی کنند تا به راحتی توجه بینندگان را به آن جلب نمایند. استفاده از عدد فی در طراحی لوگو در واقع فرآیند به خاطر سپردن و برقراری ارتباط عاطفی با آن را برای بیننده آسان‌تر می‌کند و به دنبال آن نیز موجب رشد و شکوفایی برند مورد نظر خواهد شد.
به طور کلی استفاده از عدد فی در طراحی لوگو یک راهکار و انتخاب هوشمندانه است که به شما کمک می‌کند تا طرح مورد نظر خود را بر اساس استانداردهای علمی طراحی و پیاده سازی کنید. طراحی آرم با اشکال هندسی مانند طراحی با دایره و مستطیل به عنوان رایج‌ترین شکل‌های طراحی لوگو با عدد فی شناخته می‌شوند که نمونه بارز آن طراحی لوگوی پپسی است.
ابزارهای پیاده سازی عدد فی در طراحی لوگو
برای محاسبه و پیاده سازی نسبت طلایی و عدد فی در طراحی لوگو و نشان‌های تجاری، اپلیکیشن‌ها و ابزارهای کاربردی بسیاری وجود دارند که با استفاده از آنها به سادگی می‌توانید این کار را انجام دهید. ابزارهای کاربردی که به شما کمک می‌کنند تا از نسبت طلایی را در طرح‌های خود استفاده نمایید شامل:
- Golden Ratio Calculator: این ابزار ضلع کوتاه‌تر، ضلع بلندتر و طول ترکیبی دو ضلع را محاسبه می‌کند و از طریق آن نسبت طلایی طرح شما را بدست می‌آورد.
- goldenRATIO: این برنامه برای طراحان توسعه داده شده و روشی آسان برای طراحی وب سایت‌ها، رابط‌ها، پیکربندی و غیره است که نسبت طلایی آنها را محاسبه کرده و در اختیار شما قرار می‌دهد. این برنامه شامل یک ماشین‌حساب داخلی با بازخورد بصری و قابلیت ذخیره تنظیمات صفحه نمایش است. بنابراین لازم نیست برای هر طرحی، نسبت طلایی را تغییر دهید.
- Golden Ratio Typography Calculator: با استفاده از این ابزار و وارد کردن اندازه و عرض قلم خود می‌توانید بهترین نوع تایپوگرافی را برای وب سایت خود بدست آورید.
- PhiMatrix: این نرم افزار طراحی و تحلیل نسبت طلایی نیز دارای شبکه‌ها و قالب‌های قابل تنظیم است که بر روی هر تصویر و طرحی قرار داده می‌شوند. این برنامه همچنین برای طراحی و ترکیب اشکال، طراحی محصول و لوگو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
![]()
مزایای استفاده از عدد فی در طراحی لوگو
استفاده از نسبت طلایی یا همان عدد فی در طراحی لوگو مزایای بسیاری را برای کسب و کارها به همراه دارد که برخی از مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
طراحی دقیق و حرفه ای لوگو
زمانی که طراحان از عدد فی در طراحی لوگو و آرم‌های تجاری استفاده می‌کنند، طرح نهایی و خروجی آنها به دلیل رعایت استانداردها بسیار جذاب و هنرمندانه خواهد بود. طراحی حرفه‌ای لوگو نیز تاثیر مستقیمی بر هویت بصری برند و جلب توجه مخاطبان به نام تجاری مورد نظر خواهد داشت. بنابراین اگر می‌خواهید به کسب و کار خود اعتبار و ارزش بدهید حتما برای طراحی لوگوی آن از تکنیک عدد فی استفاده نمایید.
جذابیت بصری خاص
استفاده از عدد فی در طراحی لوگو باعث می‌شود تا اجزای تشکیل دهنده آن از تناسب و هارمونی خاصی برخوردار باشند و همین موضوع نیز موجب جذابیت بصری لوگو خواهد شد. اگر در هنگام طراحی لوگو بتوانید نسبت طلایی را به درستی در آن پیاده کنید، لوگوی شما به یک طرح خاص و جذاب تبدیل می‌شود که قادر است در نگاه اول توجه مخاطب را به خود جلب نماید.
رشد و پیشرفت کسب و کار
زمانی که لوگوی کسب و کار شما بتواند توجه مخاطبان را به خود جلب کند، به احتمال بسیار زیاد آنها را نسبت به خرید و امتحان کردن محصولات و خدمات شما ترغیب خواهد کرد. بنابراین استفاده از عدد فی در طراحی لوگو در نهایت منجر به رشد فروش و دیده شدن بیشتر مشاغل می‌شود.
برقراری ارتباط عاطفی با مخاطب
زمانی که یک لوگو به صورت حرفه‌ای و با رعایت نسبت طلایی طراحی شود، مخاطب به راحتی می‌تواند با آن ارتباط عاطفی برقرار کند. برقرای ارتباط عاطفی نیز منجر به ایجاد حس اعتماد خواهد شد و همین موضوع سبب می‌شود تا افراد ترغیب شوند حتی یک بار هم که شده از شما خرید کنند، به وب سایت‌تان سر بزنند و یا از خدمات شما استفاده کنند.
منبع:
99designs.com/blog/tips/the-golden-ratio