نمادشناسی در طراحی لوگو

نمادشناسی در طراحی لوگو مبحث بسیار داغی بین طراحان حرفه‌ای لوگو است. آنچه که در نگاه اول برای معرفی یک کسب‌وکار اهمیت دارد، طراحی یک لوگو متناسب با هویت آن است. 

اما قطعا هر لوگویی را نمی‌توان به عنوان یک لوگوی موفق در نظر گرفت. کلید اصلی در طراحی یک لوگوی موفق، اطلاعات هرچه بیشتر طراح از نمادشناسی است. در این مقاله به نقش نمادشناسی در طراحی لوگو می‌پردازیم و نمادهای مختلف را با هم بررسی می‌کنیم.

نماد به چه معنی است؟

نماد در مفهوم لغوی یعنی نشان، نشانه، نماینده، علامت، یک حرف، شکل، یا کاراکترهای دیگر و تلفیقی از چند حرف و امثال آن‌ها که نماینده و دلالت‌کننده‌ی یک شی، ایده و یا رابطه است. 

در نشانه‌شناسی، نماد به معنای یک کلمه، عبارت، تصویر یا مانند آن‌هاست که دارای مجموعه‌ای از معانی مرتبط و ارزشی ذاتی است. نمادها به افراد این اجازه را می‌دهند که با ایجاد پیوندهایی بین مفاهیم و تجربیات متفاوت، فراتر از آنچه که صرفا در ظاهر دیده و شناخته می‌شود بروند.

نمادها در طراحی لوگو چه کاربردی دارند؟

یکی از ابزارهای پویایی که طراحان گرافیک برای ساختن لوگو استفاده می‌کنند، نماد است. هنگام طراحی لوگوی یک شرکت، از اصلی‌ترین مواردی که باید به آن توجه کرد هویت آن شرکت است یعنی اینکه طراح باید به طور واضح بیان کند که آن شرکت چه شرکتی است و چگونه باید توسط مخاطب، شناخته و درک شود.

 یک لوگوی حرفه‌ای توسط نمادها به طرز ماهرانه‌ای هویت شرکت خود را به کاربران و افرادی که با آن لوگو تعامل دارند بیان می‌کند. نماد برای ما در دنیای طراحی معمولا تلفیقی از عناصر گرافیکی است که چیزی را نمایان می‌کند و یا به بیانی دیگر تصویری است که داستانی را روایت می‌نماید. 

در دنیای امروز که مردم و شرکت‌ها باید آنچه که نماینده‌اش هستند را به مخاطبین معرفی کنند، نمادها ارزش و اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند و استفاده از آن‌ها به طور فزاینده‌ای افزایش می‌یابد.

انواع نمادها

در برخی مطالعات، نمادها را به سه دسته تقسیم می‌کنند:

1. نمادهای هندسی: مجموعه‌ای از اشكال هندسی منظم همانند دایره، مربع، مثلث یا ترکیبهایی همچون سطوح شطرنجي، ستاره‌های شش پر، اشكال ماندالا، چلیپا و ... نمادهاي هندسي هنر ایران محسوب می‌شوند.

2. نمادهای تلفیقی: بشر در روند ابداع صورت‌هاي نمادین از مجردات، به ویژگيهاي خاص هر ساختاري اعم از حیواني، گیاهي، انساني، طبیعی و اشكال هندسي توجه داشته و تلاش او در جهت بزرگ‌نمایی ویژگیهای شاخص هر ساختار و پالایش و زدودن زواید آن، برای رسیدن به یك صورت مفهومی و نمادین جدید بوده است.

3. نمادهای طبیعی: همواره طبیعت و عناصر متشكلة آن، الگو و منبع الهام هنرمندان بوده و چگونگی ارتباط عمیق و گستردة انسان با طبیعت و نتایج حاصل از آن، نوع نگرش و جهان‌بیني او را رقم زده است. در طبقه‌بندی، عناصری همچون انسان، گیاه، جانور و نیروهایي چون آتش، باد، آب به عنوان عناصر نمادین واقعگرا در این گروه مورد بررسی قرار میگیرند.

دسته‌بندی دیگری نیز برای نمادها وجود دارد:

1. نمادهای تصویری: همانند تصویر، آیکون یا تکرار که برای نمایش پدیده‌ای از دنیای واقعی استفاده می‌شود و جزئی است که کلی را بیان می‌کند. مثل یک درخت که به عنوان یک نماد و با نشانی از رنگ سبز خود، جنگل و پوشش گیاهی را نشان می‌دهد.

2. نمادهای عملکردی یا بازنمایی: این نمادها به طور مستقیم فعالیتی که در حال وقوع است را نشان می‌دهند، مثل تصویری از یک اسکی‌باز که نماینده‌ای برای نشان‌دادن پیست اسکی است و یا تصویر یک چادر که نماینده‌ای برای نشان‌دادن یک اردوگاه است.

3. نمادهای مفهومی: این نمادها به طور مستقیم، مفهومی را نشان می‌دهند که مربوط به ویژگی مشخصی است، مثل تصویر یک دلار که نمادی برای نشان‌دادن دستگاه خودپرداز است یا ستاره داوود که نمادی برای نشان‌دادن کنیسه یهودی است.

4. نمادهای قراردادی یا متعارف: این نمادها در نگاه اول ارتباط مستقیم، بصری و واضحی با پدیده‌ای ندارند اما آنقدر متداول هستند که مخاطبان یاد می‌گیرند در ذهنشان آن‌ها را به صورت قراردادی به مفاهیم خاصی ارتباط دهند، مانند یک خط قرمز که نماینده‌ی یک بزرگراه است یا یک صلیب که نماینده‌ی یک بیمارستان است.

5. نمادهای انتزاعی یا هندسی: شناخت این مورد برای نمادشناسی در طراحی لوگو بسیار حائز اهمیت است. نمادهای هندسی یا انتزاعی در حقیقت اشکالی هستند که توسط طراح انتخاب می‌شوند تا ویژگی خاصی را نمایش دهند.

اشکال هندسی

همانطور که پیشتر اشاره شد، اشکال هندسی از عناصر کاربردی و مهمی هستند که شناخت آن‌ها برای نمادشناسی در طراحی لوگو به طراح کمک شایانی می‌کند. وقتی از اشکال هندسی صحبت می‌کنیم در وهله‌ی اول ذهنمان به سمت دایره، مربع، مستطیل، مثلث، بیضی و غیره می‌رود. 

این اشکال، اشکال ساده‌ای هستند که به راحتی مشخصی می‌شوند و مخاطب آن‌ها را می‌فهمد و روی آن‌ها اسم می‌گذارد. سادگی این نمادها موجب ماندگاری‌شان در ذهن مخاطب شده و ویژگی مهمی برای نمادشناسی در طراحی لوگو محسوب می‌شود. 

از نظر روانشناختی، هر کدام از اشکال هندسی مفاهیم خاصی را به ذهن افراد می‌آورد. در ادامه این مقاله به معرفی اشکال هندسی در طراحی لوگو می‌پردازیم.

• دایره

دایره‌ها نمادهایی بسیار معمول در طراحی لوگو هستند. این نوع از نمادها در 20 درصد لوگوهای تحسین‌برانگیز جهان استفاده شده‌اند. نمادشناسی در طراحی لوگو به طراح می‌گوید که وقتی از دایره در طراحی خود استفاده می‌کند چند مفهوم را به ذهن مخاطب می‌آورد:

1. پیام‌های عاطفی مثبت: دایره‌ها، نرم‌تر و دوستانه‌تر از سایر اشکال زاویه‌دار چون مثلث و مربع به نظر می‌رسند.

2. وحدت و تعهد: دایره می‌تواند با یادآوری حلقه‌ی ازدواج در ذهن مخاطب، نشانی از تعهد باشد و وقتی از آن در طراحی لوگو استفاده می‌شود می‌تواند نشانی از پیوند محکم مخاطب با مفهوم مطرح‌شده باشد.

3. استحکام: دایره‌ها سازگار و محکم هستند. هیچ ابتدا، انتها و تغییر جهتی ندارند و انتقال این مفهوم می‌تواند تجارتی که توسط این نماد در لوگویش به مردم معرفی شده را در ذهن آن‌ها مطمئن‌تر سازد.

برندهای مطرحی در جهان از نماد دایره برای معرفی خود به مخاطب استفاده کرده‌اند که در این میان می‌توانیم به لوگوی «ناسا» اشاره کنیم. نماد دایره در این لوگو، ثبات، تعهد و البته وحدت کل سیاره اختصاص داده شده به اکتشافات فضایی را نشان می‌دهد.

• مربع

از دیگر نمادهای رایج برای طراحی لوگو می‌توان به مربع اشاره کرد. مربع نمادی برای انتقال مفهوم تناسب، تعادل و حرفه‌ای بودن است. نمادشناسی در طراحی لوگو بیانگر این است که یک مربع یا حتی مستطیل می‌تواند اعتماد مخاطبی که به دنبال قدرت و ایمنی یک شرکت است را به خود جلب کند. 

برخی از برندها نیز از نماد مربع برای بیان روایتشان به مخاطب استفاده می‌کنند. به عنوان مثال لوگوی «مایکروسافت» از چهار مربع با رنگ‌های مختلف ساخته شده است که معرف نرم‌افزار تجاری ویندوز است. 

از نماد مربع در طراحی لوگوی «بی بی سی» نیز استفاده شده است. اگر لوگوی مایکروسافت را با لوگوی بی بی سی مقایسه کنید می‌بینید که در لوگوی مایکروسافت هر کدام از نمادهای مربع رنگ متفاوتی از دیگری دارند و این تنوع برند را منتقل می‌کند.

 با همین بررسی‌ها ریزبینانه می‌توانید بفهمید که نمادشناسی در طراحی لوگو و بررسی مفاهیم ذهنی روانشناختی تا چه اندازه می‌تواند روی تأثیرگذاری برندتان نقش داشته باشد.

• مثلث

مثلث‌ها در طراحی لوگو رواج کمتری دارند. نماد مثلث در لوگو می‌تواند بیانگر ایده‌های مختلفی همچون قدرتی پویا، مذهب، سیر صعودی تکامل، حرکت مداوم و یا بهبود باشد. با توجه به اینکه اضلاح مثلث به جهت مشخص تمایل دارند می‌توانند دارای انرژی باشند. این نمادها شاید حس امنیت و راحتی که مستطیل و مربع دارند را القا نکنند، اما می‌توانند شگفتی‌های نوآورانه‌ای را در خصوص برند به نمایش بگذارند.

 با توجه به نمادشناسی در طراحی لوگو و اینکه مثلث منتقل‌کننده‌ی حس امنیت نیست، شاید استفاده از آن برای طراحان سخت باشد؛ چراکه صاحبان برندها به دنبال ایجاد حس امنیت در مخاطبان هستند. 

با این حال بسیاری از برندها به شکل منحصربه‌فردی از این نماد برای معرفی برندشان استفاده کردند که در این میان می‌توانیم به «هواپیمایی دلتا» اشاره کنیم. نماد مثلث در لوگوی این برند نمایانگر سرعت و حرکت است. 

به طور کلی اگر به عنوان یک طراح می‌خواهید از نماد مثلث برای نشان‌دادن جهت و حرکت در لوگو استفاده کنید باید دقت داشته باشید که زوایای آن به سمت بالا یا راست بروند چراکه زوایای مثلثی که به سمت پایین و یا چپ برود در فرهنگ‌های غربی تفکری منفی ایجاد می‌کند.

• خطوط منحنی

نمادشناسی در طراحی لوگو می‌گوید که خطوط منحنی راهی موثر برای انتقال حس حرکت و ریتم به لوگو است. برخلاف خطوط عمودی و افقی، تمام منحنی‌ها بیانگر حرکت، خوشبختی و احساسات مثبت هستند. 

این نمادها بیشتر در طراحی لوگوهای شخصی و محلی کاربرد دارند تا طراحی لوگوی تجاری در سطح بین‌المللی. علاوه بر تمام این موارد نمادشناسی در طراحی لوگو، خط منحنی را نمادی زنانه و برای بیان اهدافی از جمعیت زنان معرفی می‌کند. 

شرکت‌ها برای انتقال حس لذت و شادی از این نماد در لوگویشان استفاده می‌کنند که در این میان می‌توان به لوگوی برند «کوکاکولا» اشاره کرد.

• خطوط عمودی

خطوط عمودی از جهت نمادشناسی در طراحی لوگو انتقال‌دهنده‌ی حس قدرت و مردانگی است. لوگوهایی که به طور برجسته از خطوط عمودی استفاده می‌کنند جسورانه هستند و با روشی تهاجمی، حس قدرت و پایداری و از سوی دیگر کارایی و حس اطمینان را منتقل می‌کنند. در این میان می‌توان به لوگوی SOUNDCLOUD اشاره کرد.

• خطوط افقی

نمادشناسی در طراحی لوگو اشاره دارد که خطوط افقی می‌تواند حسی مشابه افق یا زمینی محکم را به ذهن مخاطب منتقل کنند. این نماد برای اغلب افراد بیانگر احساس ثبات وآرامش است. 

شرکت‌هایی که مخاطبینشان زنان هستند از خطوط افقی در طراحی لوگوی خود استفاده می‌کنند تا بتوانند آن‌ها را به سمت خود جذب کنند و از این نظر خاصیتی عکس خطوط عمودی را دارد. برند IBM از جمله برندهایی است که جهت نمادشناسی در طراحی لوگوی خود از خطوط افقی استفاده کرده است.

• خطوط مورب

خطوط مورب، چیزی مابین خطوط افقی و عمودی هستند و به همین خاطر نمادشناسی در طراحی لوگو استفاده از آن را با انتقال حس بی‌ثباتی، ریسک، سرعت و پویایی همراه می‌داند و در صورتی که در موقعیت مناسبی استفاده نشود حس خطر و بی‌اعتمادی را به دنبال دارد. در طراحی لوگوی برند «نایک» از خط مورب استفاده شده است.

برخی از نمادهای دیگر

نمادهایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد از نمادهای رایج و مهم جهت طراحی لوگو هستند. اما جهان طراحی بزرگتر است و به همان نسبت نمادهای دیگری نیز وجود دارد که طراحان از آن‌ها استفاده می‌کنند. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. اشکال ارگانیک:

برخلاف سایر نمادهایی که در این مقاله اشاره شد و در دسته اشکال هندسی بودند، اشکال ارگانیک نمادهایی با الهام از طبیعت هستند. از آنجا که این اشکال به طور مستقیم برای یک برند طراحی می‌شوند، منعطف‌تر از اشکال هندسی هستند و از جهت نمادشناسی در طراحی لوگو، احساس راحتی و صمیمت را منتقل می‌کنند. تصویر صائقه‌ای که در لوگوی برند Gatorade استفاده شده است بیانگر تصویری پرانرژی از شرکت آن است.

2. مارپیچ‌ها:

مارپیچ‌ها از نمادهای غیرمعمول در طراحی لوگو به شمار می‌روند اما می‌توانند تصویر جذاب و منحصربه‌فردی از یک برند ارائه کنند. این نماد بصری می‌تواند بیانگر احساس آرامش، خواب، جریان، زمان، انرژی، عشق، یک استراتژی آهسته و غیره باشد. برند Fetcom از این نماد در لوگوی خود استفاده کرده است.

3. خطوط ضخیم:

این نمادها بیانگر استحکام و قدرت هستند و حالتی مردانه را به ذهن می‌آورند. از خطوط ضخیم می‌توان برای تأکید و جلب توجه استفاده کرد. برند «پوما» از خطوط ضخیم در لوگوی خود استفاده کرده است.

4. خطوط نازک:

این نمادها می‌توانند نشانی ظرافت و انعطاف‌پذیری باشند و به مفاهیم مرتبط با زنانگی ارتباط پیدا کنند. از جمله برندهایی که از خطوط نازک در طراحی لوگوی خود استفاده کرده است برند آرایشی «هدی بیوتی» است.

سخن پایانی

نمادشناسی در طراحی لوگو دانشی است که یک طراح حرفه‌ای باید در خصوص آن اطلاعات جامعی داشته باشد. طراح می‌تواند با بررسی‌های روانشناختی جامعه هدفِ مورد نظر برند و توجه به مفاهیمی که توسط نمادهای مختلف می‌توان به ذهن مخاطب متبادر کرد، توجه افراد را به ویژگی مورد نظر یک برند جلب کند.

 نمادشناسی در طراحی لوگو بسیار حائز اهمیت است و با مطالعه در این خصوص می‌توانید تجارت خود را از روشی خلاقانه به مخاطبتان معرفی کنید.